🫒Pochodzenie oliwy

(Agrigento, Sycylia, fot. et)

Kiedy po raz pierwszy zaczęto uprawiać drzewka oliwne? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Większość ekspertów uważa, że uprawa drzewek oliwnych rozpoczęła się w Azji mniejszej ok. 6 tys. lat p.n.e., gdzieś między Syrią a Iranem. Stamtąd dotarła do Grecji. Grecy opracowali techniki uprawy i tłoczenia, usprawniono system przechowywania i transportu oliwny (amfory). Oliwa była źródłem bogactwa i władzy, Homer opisał ją jako „płynne złoto”, stała się też głównym produktem eksportowym Greków.

Wraz z ekspansją greckich kolonii w VIII wieku p.n.e. (inne źródło podaje 600 r p. n.e.) oliwa dotarła do południowych Włoch i północnej Afryki. We Włoszech drzewa oliwne uprawiano od VII w p.n.e. Grecy uważali oliwki (obok pszenicy i winogron) za symbol bogactwa. Rzymianie przejęli te wartości. Oliwa stała się ważnym produktem dla gospodarki Cesarstwa Rzymskiego. Rzymskie podatki często płacono w formie danin z oliwy. Rzymianie usprawnili proces uprawy drzew, nauczyli się je przycinać, pilnować terminów zbiorów i przechowywania. Procedury opisane zostały przez Katona Starszego na kartach „De agri kultura”, jednego z najstarszych ocalałych dzieł literackich stworzonych po łacinie. Tam też ukuto termin „Olei Floris”, co stanowi odpowiednik dzisiejszej Extra Vergine, czyli najlepszej oliwy z pierwszego tłoczenia.

Ok. 600 roku p.n.e. drzewa oliwne pojawiły się we Francji, Hiszpanii i Portugalii. Amfory z oliwą znaleziono także w egipskich grobowcach, m.in. w grobowcu Tutenchamona.

Upadek Cesarstwa Rzymskiego powstrzymał rozpowszechnianie drzew oliwnych. Do dawnej świetności wróciły dopiero w dobie renesansu.

Do Nowego Świata oliwne drzewa trafiły za sprawą hiszpańskich konkwistadorów na początku XVI wieku.

Według niektórych źródeł drzewa oliwne zostały przywiezione do Kalifornii w XVIII wieku przez Fraya Junipero Serrę, założyciela misji San Diego de Alcala.

Później zaczęły być uprawiane w Afryce, Nowej Zelandii, Australii. W starożytnym Egipcie używano jej do lamp oliwnych oraz do namaszczania zwłok i do celów religijnych.

Oliwki są niezwykle długowieczne, drzewa dożywają nawet 2000 lat. Ale mimo że uprawa drzewa oliwnego rozprzestrzeniła się na inne kontynenty, nadal głównym regionem hodowlanym jest basen Morza Śródziemnego.

Dla urody i zdrowia

Spartanie smarowali się nią przed startem w zawodach sportowych, wierząc, że podkreśla piękno męskiego ciała. W Egipcie i Rzymie, podobnie jak w Grecji z oliwy tworzono lecznicze i kosmetyczne maści.

Oliwa w mitach

Oliwa zajmuje wyjątkową symboliczną pozycję w mitologiach i religiach wielu kultur, ale szczególną rolę zajmuje w mitologii greckiej.

W jednym z mitów Atena – grecka bogini mądrości  – wygrała w rywalizacji z Posejdonem o to, kto ofiaruje lepszy prezent mieszkańcom nowo powołanego miasta i zyska prawo nazwania go swoim imieniem. Posejdon uderzył trójzębem w skałę, wypuszczając strumień morskiej wody oraz przywołując rumaka mogącego biegać szybciej niż wiatr. Natomiast Atena, bogini mądrości, zasadziła pierwsze drzewo oliwne i nauczyła mieszkańców, jak wytwarzać smaczną i zdrową oliwę. Aby ją uhonorować, Grecy postanowili wybudować Partenon blisko miejsca, w którym wyrosło pierwsze drzewo oliwne i nadać swojemu miastu jej imię. Tak powstały Ateny.

Na Cyprze podawano kiedyś noworodkowi pierwszy łyk wody na liściu oliwki, aby nigdy nie zaznał pragnienia.

Na Krecie, w niektórych rejonach, istnieje zwyczaj, by kłaść zmarłemu do grobu trzy gałązki oliwne.

W religii chrześcijańskiej oliwa symbolizuje boskie błogosławieństwo. Oliwa używana jest do namaszczania chrzczonej osoby.

Z kolei w Biblii, w Księdze Rodzaju, przeczytamy, że po potopie Noe odczekał 7 dni, po czym wypuścił gołębicę, Ta powróciła z gałązką oliwną w dziobie, co stanowiło znak, że Bóg zawarł pokój z ludźmi.

(ET)